Bruggen in de Antwerpse haven

Antwerpen

3 – 4 december 2016

In het weekend van 3 en 4 december wordt de nieuwe fiets- en voetgangersbrug aan de Yzerlaan boven het Albertkanaal geplaatst. Naar aanleiding hiervan mag ik voor stad Antwerpen een boottocht begeleiden. Onderwerp hiervan is ‘we maken samen de brug’ en gaat over verschillende bruggen in de haven waar nog iets mee gaat gebeuren of is gebeurd. We vertrekken aan de Londenbrug, gaat tot aan het dokje van Merksem, daar draaien we en varen we terug naar de Londenbrug. Onderweg leren we wat bij over de geschiedenis van de bruggen, de types en waarom er werken gepland zijn. Vaar gerust mee …

Londenbrug

In 1913 werd de eerste Londenbrug geplaatst. Dit was een draaibrug, zoals de Nassaubrug (tussen de Nassaustraat en het MAS). De 5m20 brede brug had ook een treinspoor.

In 1978 werd een nieuwe brug geplaatst. Geen draaibrug meer, maar een Hollandse of Levisbrug. De ontwerper Hendrik Meulepas had het idee bij het kijken naar een schilderij van Van Gogh, namelijk de brug van Langlois. Er werd 250 ton staal gebruikt: 95 ton in de brugklap, 95 ton in de tegengewichten en de rest in de priemen (horizontaal) en de hameistijlen (verticaal). De gewichten hangen naast de rijweg, zodat er voor landverkeer geen hoogtebeperking geldt. Bij de inhuldiging zochten de brugwachters naar de hendel om ze open te draaien, maar die was er niet meer. De brug werd elektromechanisch bediend. De aandrijving zit in de kelder aan de kant van de Londenbrug.

Op 8 augustus 2016 (die datum vergeet ik niet, is namelijk m’n verjaardag) werd de brug afgesloten voor autoverkeer. De brug gaat vervangen worden door een bredere brug. Er moet naast autoverkeer ook een tramlijn over de brug. Het kantelpunt wijzigt bij de nieuwe brug, dat wil zeggen dat ze naar de andere kant opendraait. Het speciale is dat het brughuisje wel blijft staan, aan de verkeerde kant … De brug blijft tot maart liggen, zodat voetgangers en fietsers nog kunnen oversteken over de oude brug. Tussen maart en september 2017 zal een tijdelijke brug voor hen aangelegd worden.

Mexicobruggen

De eerste Mexicobrug (een enkele) werd gebouwd in 1873. Het was een draaibrug en daar zat het probleem, want er liep ook een spoorweg over. Dit type sloot niet altijd goed en zo kwamen de treinsporen soms niet meer overeen.

In 1936 werd de oostelijke brug gebouwd en in 1941 de westelijke. Geen draaibruggen meer, maar rolbasculebruggen van het type Scherzer. Dit waren de ideale spoorwegbruggen. Nadeel was dat er een beperkte doorrijhoogte was voor het landverkeer. William Scherzer was een Amerikaanse ingenieur die maar 35 jaar is geworden. In zijn laatste levensjaar had hij een patent aangevraagd voor zijn uitvinding. Zijn broer heeft het bedrijf verdergezet en zo zijn er in Amerika 175 Scherzerbruggen gebouwd.

In maart zijn de bruggen gedemonteerd en naar Gent vervoerd geweest. Daar zijn ze gerenoveerd en de westelijke brug is omgebouwd voor tramverkeer. In oktober en november 2016 zijn beide bruggen teruggeplaatst. Pas in februari 2017 zullen de bruggen terug operationeel zijn voor het scheepvaartverkeer. In 2018 worden de bruggen verder aangepakt voor de tram richting Havenhuis.

Siberiabruggen

Net zoals de anderen, waren de eerste bruggen hier draaibruggen. Eén aan elke kant van het Suezdok. In 1935 en 1945 werden deze vervangen door basculebruggen van het type Strauss. Joseph B. Strauss, niet te verwarren met tijdsgenoot Richard, was een Amerikaanse bruggenontwerper. De bekendste brug waar hij aan meegewerkt heeft is de Golden Gate Bridge in San Francisco. Het is een bijna 2km lange rode brug met 2 hoge pylonen. Als je deze niet direct voor de geest kan halen, heb je hem waarschijnlijk wel al een paar keer zien instorten in films. Het is namelijk de meest ingestorte brug in de filmgeschiedenis.

In 1991 werd de zuidbrug gesloopt en in 1993 werd de noordbrug gerenoveerd. Op de plaats van de zuidbrug kwam in 1997 een moderne Hollandse brug. Zonder kelder, de aandrijving zit in de hameistijlen (de verticale elementen). In de jaren ’60 was de Siberiabrug de meest gebruikte brug in de haven.

Yzerlaanbrug

Een andere naam is de Ingenieur Mennesbrug. August Mennes leefde in de eerste helft van de 20e eeuw en was verantwoordelijk voor de infrastructuur van de Antwerpse agglomeratie. Zo heeft hij de plannen getekend voor de riolering en de drinkwaterleidingen. De brug is in de jaren 1950 gebouwd, maar is op dit moment is het de laagste brug: ze is maar 6m70 hoog. Als brug voor autoverkeer kan ze niet verhoogd worden, het viaduct van Merksem ligt in de weg. Daarom is er gekozen om enkel een fietsers- en voetgangersbrug te plaatsen. Op 28 november 2016 werd de brug afgesloten voor autoverkeer. Ze kan nog even, van half december 2016 tot april 2017, gebruikt worden door de bussen van bundel 600; maar erna wordt de brug afgebroken. Het stuk onder de brug was een echt bottleneck, de breedte van het Albertkanaal was er maar 26m. Dit wordt verbreed naar 63m.

Zaterdagnacht 3 december 2016 wordt het stuk van de fietsersbrug gehesen boven het Albertkanaal, in één stuk om het scheepvaartverkeer niet te lang te stremmen. Dit stuk is 85m lang en weegt 230 ton. De architecten zijn Zwarts & Jansma architecten uit Amsterdam, Brussel en Dubai en zijn gespecialiseerd in infrastructuur, openbaar vervoer en sportgebouwen.

Gabriël Theunisbrug

Deze naam zegt je misschien niet veel, de andere naam hiervoor is brug van het Sportpaleis. Gabriël Theunis was burgemeester van Merksem van 1963 tot 1969. De plaats voor een brug is ouder dan het Albertkanaal zelf: hier lag in 1906 al een brug over de Kempische Vaart. Erna is er veel verbreed en vergroot, de laatste keer in 1996 om tram 3 ondergronds te laten gaan aan de kant van het Sportpaleis.

Het is de 2e laagste brug, na de Yzerlaanbrug, met een hoogte van 6,82m. Daarom wordt ze vervangen door 3 nieuwe stalen bruggen. Twee bruggen voor het autoverkeer en één voor het openbaar vervoer. Ze worden gefaseerd geplaatst zodat er steeds verkeer mogelijk is over het Albertkanaal, al kan dit wel zijn over één versmalde rijstrook per rijrichting. In 2020 moet dit project afgerond zijn.